تا به حال شده به یک رستوران بروید یا کالایی را خریداری کنید و ببینید که علاوه بر قیمت اصلی، فروشنده مبلغی را هم به عنوان مالیات بر ارزش افزوده دریافت می‌کند؟ اگر همین حالا سیمکارت یا اینترنت همراه خود را شارژ کنید نیز این مبلغ مازاد از حساب شما کسر می‌گردد. این مبلغ اضافه در واقع درصد مالیات بر ارزش افزوده است.
مالیات بر ارزش افزوده در واقع مبلغی است که مودیان مالیاتی باید علاوه بر قیمت کالا یا خدمات مورد عرضه، به شکل درصدی از بهای فروش کالا یا خدمات در زمان ارائه، از خریداران دریافت کرده و به شکل دوره‌ای به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.
با اینکه همه ما نام مالیات بر ارزش افزوده را شنیده‌ایم و شاید چند هزار بار هم آن را پرداخت کرده‌ایم (!) اما معنی واقعی آن برای شمار زیادی از مردم هنوز نامفهوم است. به همین خاطر در این مقاله از وال بیل تصمیم گرفتیم بیشتر در خصوص مالیات بر ارزش افزوده با شما صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
سازمان امور مالیاتی در ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده به توضیح و تشریح این قانون می‌پردازد و آن را اینگونه تعریف می‌کند:
“مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات چند مرحله‌ای است که طی مراحل مختلف زنجیره واردات، تولید و توزیع، در قالب درصدی از افزوده کالاها یا خدمات ارائه شده در هر مرحله دریافت می‌شود. ارزش افزوده به ارزشی گفته می‌شود که در فرآیند تولید به محصول اولیه اضافه می‌شود. به عبارت دیگر ارزش افزوده مختص کالا نیست، بلکه نشانگر ارزشی است که در روند تولید یا توزیع به آن اضافه شده است.
ولیّ مالیات پرداختی در هر مرحله از این زنجیره به عنصر بعدی متصل شده تا در نهایت به مصرف کننده نهایی می‌رسد. به عبارت دیگر تولید کننده، مالیات بر ارزش افزوده را از توزیع کننده دریافت کرده و توزیع کننده نیز آن را خرده فروش دریافت می‌کند. خرده فروش هم آن را از مصرف کننده نهایی اخذ می‌نماید.
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که کلیه مودیان باید علاوه بر بهای کالا یا خدمات عرضه شده، به صورت درصدی از مبلغ فروش از خریداران دریافت داشته و به صورت فصلی به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند.
ارزش افزوده‌ای که در این قانون مطرح می‌شود، در واقع نشانگر تفاوت بين ارزش كالا و خدمات عرضه شده با ارزش كالاها و خدمات خریداری شده در يك دوره معين است. در قوانین مالیاتی ایران عرضه كالا و خدمات و همچنين واردات و صادرات مشمول مالیات بر ارزش افزوده است.”
به عنوان مثال چنانچه بهای تمام شده یک کالا 3000 تومان باشد و این کالا پس از مراحل مختلف با قیمت 4000 تومان به دست مصرف کننده نهایی برسد، ارزش افزوده آن 1000 تومان خواهد بود که مالیات بر ارزش افزوده روی آن (1000 تومان) اعمال می‌شود.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده خود به 3 نوع مختلف تقسیم بندی می‌شود. در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
· مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
در این نوع مالیات بر ارزش افزوده، هم فروش کالاهای مصرفی و هم فروش کالاهای سرمایه‌ای مشمول مالیات خواهند بود. به عبارت دیگر، بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ گونه اعتبار مالیاتی دریافت نمی‌کند.
· مالیات ارزش افزوده مصرفی
این نوع مالیات بر ارزش افزوده صرفاً به پایه خدمات و کالاهای مصرفی تعلق می‌گیرد.
· مالیات بر ارزش افزوده درآمد
در این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، هزینه‌های جانبی و هزینه‌های مربوط به استهلاک از پایه مالیاتی کسر شده و تنها سرمایه‌گذاری خالص مشمول مالیات می‌گردد.
مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟
توجه داشته باشید که برخلاف باور عموم، مالیات بر ارزش افزوده دارای نرخ ثابتی نیست، بلکه یک نرخ مصوب دارد که ابتدای هر سال با توجه به نرخ تورم در کشور، توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود. به عنوان مثال در سال 1400 نرخ مالیات بر ارزش افزوده 6% تعیین شد که به علاوه 3% عوارض به 9% در مجموع رسید.
لازم به ذکر است که بر اساس بند (ب) تبصره (7) لایحه بودجه سال آتی (1403) نرخ مالیات بر ارزش افزوده 1% افزایش پیدا کرده به 10% خواهد رسید. بر اساس اعلامیه سازمان امور مالیاتی، منابع مالی حاصل از این افزایش نرخ مالیات صرف بازسازی، نوسازی، تجهیز مدارس، دانشگاه‌ها، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و شبکه‌های آبرسانی و غیره می‌شود.
توجه داشته باشید که نرخ مالیات بر ارزش افزوده نسبت به برخی از کالای خاص متفاوت محاسبه می‌شود. به عنوان مثال در سال جاری نرخ مالیات بر ارزش افزوده سیگار و انواع مواد دخانی 12% تعیین شده و نرخ مالیات بر ارزش افزوده انواع بنزین و سوخت هواپیما 20% محاسبه گشته است.
موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده
موارد زیر کالاها و خدماتی هستند که ارائه و واردات آن‌ا طبق قانون معاف از پرداخت مالیاتی بر ارزش افزوده است.
| محصولات كشاورزي فرآوري نشده |
| دام و طيور زنده، آبزيان، زنبور عسل و نوغان |
| انواع كود، سم، بذر و نهال |
| آرد خبازي، نان، گوشت، قند، شكر، بـرنج، حبوبات و سـويا، شـير، پنيـر، روغـن نبـاتي و شـير خشـك مخصوص تغذيه كودكان |
| كتاب، مطبوعات، دفاتر تحرير و انواع كاغذ چاپ، تحرير و مطبوعات |
| كالاهاي اهدايي به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتي و نهادهاي عمومي غيردولتي با تأييد هيأت وزيران و حوزه‌هاي علميه با تأييد حوزه گيرنده هدايا |
| كالاهايي كه همراه مسافر و براي استفاده شخصي تا ميزان معافيت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد كشور مي‌شود. (مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود) |
| اموال غير منقول |
| انواع دارو، لوازم مصرفي درمـاني، خدمات درمـاني (انساني، حيواني و گياهي) و خـدمات توانبخشـي و حمايتي |
| خدمات مشمول ماليات بر درآمد حقوق، موضوع قانون ماليات‌هاي مستقيم؛ |
| خدمات بانكي و اعتباري بانك‌ها، مؤسسات و تعاوني‌هاي اعتباري و صـندوق‌هاي قـرض‌الحسـنه مجـاز و خدمات معاملات و تسويه اوراق بهادار و كالا در بورس‌ها و بازارهاي خارج از بورس |
| خدمات حمل و نقل عمومي مسافري درون و برون‌شهري جاده‌اي، ريلي، هوايي و دريايي |
| فرش دستباف |
| انواع خدمات پژوهشي و آموزشي |
| خوراك دام و طيور |
| وادار و تجهيزات كمك ناوبري هوانوردي ويژه فرودگاه‌هـا |
| اقلام با مصارف صرفاً دفاعي (نظامي و انتظامي) |
مالیات بر ارزش افزوده چگونه محاسبه می‌شود؟
بیایید فرض کنیم که نرخ مالیات بر ارزش افزوده + عوارض در کشور ما 10% است.
شرکت A مواد خام خود را با قیمت 400 هزار تومان خریداری می‌کند که بایت آن 40 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کند که یعنی جمع کل به 440 هزار تومان می‌رسد. حال این شرکت با استفاده از مواد خام خریداری شده، محصولی را با قیمت 1 میلیون تومان تولید می‌کند و با احتساب 10% مالیات بر ارزش افزوده، 1 میلیون و 100 هزار تومان به توزیع کننده می‌دهد.
در این شرایط تولید کننده 60 هزار تومان بابت هر محصول به دولت مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کرده است که به عبات دیگر 10% از سودی است که در نتیجه تولید کالا به دست آورده (600000=400000-1000000).
حال توزیع کننده که 100 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کرده، کالایی را که به قیمت 1 میلیون و 100 هزار تومان خریده، با قیمت 2 میلیون تومان به مصرف کننده نهایی می‌دهد. مصرف کننده نهایی باید 10% کل این مبلغ، یعنی 200 هزار تومان را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند. در نتیجه توزیع کننده تنها به اندازه 10% سود اصلی (100 هزار تومان به ازای خرید یک کالای 1 میلیون تومانی) مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کند.
مهلت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
مودیان مالیاتی موظفند بر اساس دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی و مطابق با تقویم مالیاتی خویش اطلاعات درخواستی سازمان را گردآوری کرده و فرم‌های مربوطه را تکمیل کنند.
بر اساس قانون، مودیان در پایان هر فصل (یعنی هر سه ماه یکبار) مکلفند به سامانه مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کرده و تا حداکثر 15 روز پس از اتمام هر فصل اظهارنامه مالیاتی خود را ثبت نموده و نسبت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام کنند.
توجه داشته باشید که ثبت اظهارنامه مالیاتی خارج از مهلت قانونی می‌تواند منجر به اعمال جریم‌های مالیاتی شود. بر اساس قوانین جدید مودیان تا پایان مهلت دوره بعدی فرصت دارند تا اظهارنامه‌های ثبت شده خود را از طریق سامانه مودیان ویرایش کنند.
به عبارت دیگر شما می‌توانید تا تاریخ 15 دی ماه، اظهارنامه‌ای که در تاریخ 15 مهر ماه ثبت کرده‌اید را ویرایش نمایید.
همچنین اگر مدت زمان فعالیت شغلی مؤدی کمتر از یک دوره مالیاتی سه ماهه باشد، به هر صورت باید اظهار نامه در پایان فصل جاری ارسال شود. همچنین افرادی که بیشتر از یک محل درآمد دارند باید برای هر کدام از کسب و کارهایشان اظهارنامه جداگانه ارسال کنند.
جمع‌بندی
قانون مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهمترین قوانین مالیاتی در کشور است. در این مقاله از وال بیل تلاش کردیم تا به صورت خلاصه توضیحاتی کاربردی در این زمینه ارائه کنیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.