به راهکار قانونی پیش روی مودیان مالیاتی جهت اعتراض به رأی صادر شده توسط ممیزان امور مالیاتی، دادرسی مالیاتی می گویند.
وجود امکان اعتراض به واسطه دادرسی مالیاتی مانع نگرانی مودیان در مورد میزان و نحوه اخذ مالیات می گردد. بر اساس قوانین مالیاتی ایران، با شروع فرآیند رسیدگی مالیاتی، مودیان می‌توانند نسبت به جنبه‌های مختلف مالیات اعم از تنظیم مالیات ناعادلانه و بیش از حد، ارزیابی نادرست محاسبه مالیاتی یا روش وصول نامناسب اعتراض کنند.
در این مقاله از وال بیل قصد داریم به موضوع مهم دادرسی مالیاتی بپردازیم. با ما همراه باشید.
نقش اظهارنامه مالیاتی در تعریف دادرسی مالیاتی
آگاهی از ضوابط اظهارنامه مالیاتی نقش مهمی در موضوع دادرسی مالیاتی دارد. شما به عنوان یک شخص حقیقی یا حقوقی موظف هستید که کارنامه مالی خود را در قالب یک اظهارنامه مالیاتی، در هر دوره در اختیار سازمان امور مالیاتی کشور قرار دهید. اظهارنامه‌ای که شامل تمامی رویدادهای مالی شرکت به صورت شفاف و مستند خواهد بود.
حال که اندکی با مفهوم اظهارنامه مالیاتی آشنا شدید، بهتر می‌توانیم به تعریف دادرسی مالیاتی بپردازیم.
فرض کنید که اظهارنامه مالیاتی خود را آماده کرده و تسلیم سازمان امور مالیاتی کرده‌اید. مسئول ممیزی امور مالیاتی اظهارنامه شما را بررسی کرده و می‌تواند آن را قبول یا رد کند. چنانچه ممیز تشخیص دهد که میزان مالیات شما بیشتر از مبلغی باشد که در اظهارنامه اقرار کرده‌اید، اظهارنامه شما را رد می‌کند و مبلغ صحیح مالیات شما را اعلام می‌نماید.
اما چنانچه شما به عنوان مودی مبلغ تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی را نپذیرید می توانید از طریق فرآیندهای قانونی درخواست دادرسی مالیاتی داده و نسبت به رأی صادر شده اعتراض کنید.
شما می‌توانید در فرآیند دادرسی مالیاتی تلاش کنید تا مبلغ اعلام شده توسط ممیز امور مالیاتی را کاهش داده و مانع هزینه‌هایی شوید که فکر می‌کنید غیر منطقی یا ناعادلانه هستند.
روش‌های اخذ مالیات و دادرسی مالیاتی
به صورت کلی روش‌های اخذ مالیات به دو روش تقسیم‌بندی می‌شوند:
- روش مستقیم : اخذ مالیات از درآمد و مالیات بر دارایی افراد
- روش غیرمستقیم : اخذ مالیات از مصرف‌کننده نهایی
اعتراض به برگه تشخیص مالیات یا دادرسی مالیاتی تنها در مورد روش مستقیم اخذ مالیات موضوعیت دارد.
بر اساس قوانین مالیات اخذ مالیات به روش مستقیم نیز خود به دو طریق صورت می‌گیرد:
- خود اظهاری : مودی توسط اظهارنامه مالیاتی گزارش عملکرد مالیاتی خود در دوره گذشته را به صورت داوطلبانه تسلیم سازمان امور مالیاتی می‌کند.
- تعیین مالیات به صورت علی‌الراس : به واسطه عدم تسلیم برگه اظهارنامه مالیاتی توسط مودی، مأمور مالیات به تشخیص خود اقدام به تعیین مالیات می‌کند.
اعتراض کردن به برگه تشخیص مالیاتی از طریق دادرسی مالیاتی تنها در روش خود اظهاری کاربرد دارد. به عبارت دیگر تنها در صورتی که خودتان گزارش مالیاتی را تسلیم کرده باشید، حق اعتراض به رأی امور مالیاتی خواهید داشت.
مهلت دادرسی مالیاتی
مهلت زمانی برای به جریان انداختن دادرسی مالیاتی و اعتراض به مالیات اعلام شده، 30 روز است. به عبارت دیگر پس از دریافت برگه تشخیص مالیاتی تنها 1 ماه فرصت دارید که نسبت به رأی صادر شده اعتراض کنید. بعد از این تاریخ درخواست اعتراض شما پذیرفته نخواهد شد.
چنانچه دانش و مهارت کافی در زمینه قوانین و مقررات مالیاتی داشته باشید، خودتان می‌تواند فرآیند اعتراض به برگه تشخیص مالیاتی را پیگیری کرده و دادرسی مالیاتی را پیش ببرید. اما اگر دانش یا وقت کافی برای این امور ندارید می‌توانید کار را به وکلا یا حسابداران قابل اعتماد خود بسپارید.
مراحل دادرسی مالیاتی
دادرسی مالیاتی از 5 مرحله ناپیوسته تشکیل شده است. منظور از ناپیوسته این است که موفقیت در هر کدام از این مراحل الزاما به موفقیت در مراحل قبلی پیوند نخورده است. به عبارت دیگر چنانچه در یکی از مراحل دادرسی موفق نشدید، همچنان می‌توانید مرحله بعدی را دنبال کنید.
در ادامه به توضیح این مراحل پنج‌گانه می‌پردازیم:
1. اعلام کتبی اعتراض به سازمان امور مالیاتی
پس از دریافت برگه تشخیص مالیاتی 30 روز برای اعتراض فرصت دارید. زمانی که درخواست کتبی اعتراض خود را در سازمان امور مالیاتی ثبت می‌کنید، نتیه اعتراض شما می‌تواند یکی از سه حالت زیر باشد:
- پذیرش درخواست : مسئول بررسی پرونده دلایل شما را کافی دانسته، برگه تشخیص را رد کرده و به نفع شما رأی می‌دهد.
- رد درخواست : مسئول رسیدگی به پرونده دلایل و مستندات شما را کافی نمی‌داند و درخواست شما را رد می‌کند. در این حالت پرونده شما به هیأت حل اختلافات مالیاتی ارجاع داده می‌شود.
- توافق با اداره مالیات : بر اساس آیین‌نامه دادرسی مالیاتی، سازمان امور مالیاتی این حق را دارد که با مودی به یک توافق جدید برسد.به عبارت دیگر، در این حالت اداره مالیات برگه تشخیص مالیاتی را رد نمی‌کند اما تصمیم می‌گیرد طی توافق با مودی آن را تعدیل کرده و مبلغ آن را کاهش دهد. اکثر پرونده‌های مالیاتی مشمول دادرسی مالیاتی، به ویژه پرونده مالیاتی کسب‌وکارهای کوچک اغلب در این مرحله حل می‌شوند. چنانچه این اتفاق نیفتد دادرسی مالیات به مرحله دوم کشیده می‌شود.
2. هیأت حل اختلاف مالیاتی
بر اساس مفاد ذکر شده در قانون دادرسی مالیاتی، چنانچه اعتراض شما رد شد و نتوانستید با اداره مالیات به توافق برسید، هیأت حل اختلاف مالیاتی مرجع رسیدگی بعدی خواهد بود. بر اساس قانون هر رأیی که این هیأت صادر کند قطعی و لازم‌الاجراست/ البته شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت ادارات نیز می‌توانند رأی این هیأت را مورد بررسی قرار دهند.
3. شورای عالی مالیاتی
بعد از دریافت رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی، مودی مجددا 30 روز مهلت دارد تا نسبت به رأی صادره اعتراض کرده و برای اثبات عدم رعایت قانون توسط هیأت حل اختلاف مالیاتی به شورای عالی مالیاتی مراجعه کند. چنانچه این شورا رأی هیأت حل اختلاف را مطابق با قانون تشخیص ندهد آن را باطل کرده و پرونده به اداره امور مالیاتی برگشت داده خواهد شد تا هیأت حل اختلاف دیگری آن را بررسی کند.
4. هیأت وزارت اقتصاد و دارایی
بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد که یک پرونده مالیاتی در مراحل قبلی به نتیجه نرسد. با این وجود غیرممکن نیست. چنانچه شورای عالی مالیاتی نیز نتوانست مشکلات پرونده را حل کند و با مودی به توافق برسد، هیأت وزارت اقتصاد و دارایی مسئول رسیدگی به پرونده خواهد شد. این هیأت دارای سه عضو منصوب شده توسط وزیر اقتصاد است که مسئول بررسی مجدد پرونده خواهند شد. در صورت رد پرونده در این مرحله، پرونده به دیوان عدالت عالی ارجاع داده خواهد شد.
5. دیوان عدالت اداری
دیوان عدالت اداری آخرین مرجع رسیدگی به پرونده مالیاتی و رأی آن قطعی و غیرقابل بازگشت خواهد بود. چه به نفع مودیف چه به ضرر او!
جمع‌بندی
دادرسی مالیاتی فرآیند اعتراض به برگه تشخیص مالیاتی است. چنانچه داوطلبانه اظهارنامه مالیاتی را تسلیم کرده باشید اما اظهارنامه شما رد شود و برگه تشخیص مالیاتی جدید صادر شود، در صورت عدم رضایت از مالیات محاسبه شده تا 30 روز حق اعتراض خواهید داشت.
اعتراض شما توسط مراجع قانونی می‌تواند تا 5 مرحله مورد بررسی قرار گیرد.